Kızlarımı parka götürmeye başladığımda fark etmiştim ilk, çocuk parkındaki en eğitici oyuncağın tahterevalli olduğunu. Evet ne salıncak ne kaydırak, basit bir kaldıraç olan tahterevalli.
Yalnız başına binemezsin, yoksa öyle tek başına yerde oturur durursun. O arkadaşına güvenmen gerektiğini öğretir sonra. Bunu hallettiysen bir denge oyunu olduğunu fark edersin. Bindiğin arkadaşınla yakın kilolardaysan değmeyin keyfinize. Biriniz ağırlığını geriye verirken diğeri göklere çıkar, sonra tersi.
İnmeye karar verdiğinizde de aynı anda yavaşlamak zorunda olduğunuzu bilirsiniz mesela. Dan diye yarı yolda bırakıp kalkıp giden ve canınızı acıtanlar öğretmiştir zira.
Gücünüzü nasıl kullanmanız gerektiğini, nasıl dengede kalmanız gerektiğini bilirsiniz sonra. Arşimet boşuna dememiş “bana bir kaldıraç verin dünyayı yerinden oynatayım” diye.
***
TÜİK’in tüketici fiyat endeksi hesaplamalarında kullanılan endeks sepeti ve ağırlıklarında her yıl yaptığı değişikliğin olası etkilerini düşünürken aklıma geldi tahterevalli. Önce gelin bir bakalım ne yaptığına:
Ana harcama gruplarında gıda ve konut grubunun ağırlıkları aşağı yönlü revize edilirken ulaştırma ve alkollü içecekler-tütün grubunun ağırlıkları yukarı yönlü revize edildi.
2017 yılı Ocak ayı itibariyle mevsimsel ürünlerin her ay farklı bir ağırlığa sahip olduğu değişken ağırlık yöntemi yerine, Avrupa Birliği tarafından önerilen, her ürünün yıl boyunca ve bütün aylarda aynı ağırlığa sahip olduğu sabit ağırlık yöntemi kullanılmaya başlanacağı belirtildi. Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinin kapsamının da genişletilerek 19 yeni özel kapsamlı endeks yayımlanacağı duyuruldu.
Tahterevalliyi işte tam bu noktada hatırladım. TÜİK, bu değişiklikle işlenmemiş gıda fiyatları kaynaklı dalgalanmayı sınırlayarak enflasyon üzerindeki oynaklığı azaltmayı hedeflemekte ama bunu dengeleyecek şöyle bir durumla da karşılaşacağız bence. Kurdaki artışın petrol fiyatları kanalıyla ana harcama grubunda ağırlığı artan ulaştırma grubu üzerinden manşet enflasyonu yukarı çekmesi mesela. Geçtiğimiz senenin enflasyonu bu yeni ağırlıklarla hesaplandığında %8,53 değil %8,94 oluyor örneğin. 2016 yılı ortalama enflasyonu %7,78’den %7,98’e çıkıyor.
Yurt içi Üretici fiyatları endeksi hesaplamasına ise 44 yeni kalem eklenirken, ana sektörlerde imalatın ağırlığı 1,5 puan arttırılıp enerjinin ağırlığı 1,3 puan düşürüldü.
***
Hani “o arkadaşına güvenmen” gerekir dedim ya, o güven reel sektöre nasıl yansımış gelin bir de ona bakalım
Ocak ayı Kapasite Kullanım Oranı (KKO) bir önceki aya göre %1,3 azalarak 75,5 olarak gerçekleşirken; geçen yılın aynı ayına göre artış %0,8 oldu. Böylece yıla, geçtiğimizin ortalaması ile giriş yapılmış oldu. Mevsimsel etkilerden arındırılmış olarak bakıldığında da bir önceki aya göre %1,3 azalışla 74,3 olan KKO, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %1,2 düştü. 2016 Ocak-Aralık döneminde mevsimsel etkilerden arındırılmış KKO ortalaması 74,7 seviyesindeydi.
Mal gruplarına göre kapasite kullanım oranlarına baktığımızda tüm alt gruplarda artış olurken, yıllık bazda ara malları hariç diğer tüm alt gruplarda düşüş söz konusu.
Merkez Bankası Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) ise bir önceki aya göre %1,4 azalarak 97,0 olurken geçen yılın aynı dönemine göre azalış %6 oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış RKGE ise bir önceki aya göre %3,0 azalarak 100,5 olurken geçen yılın aynı ayına göre azalış %5,1. Böylece 2016 yılında 105,2 olan RKGE ortalamasının altında yıla başlanmış durumda.
Reel Kesim Güven Endeksi’nin detaylarında gelecek 3 aya ilişkin ihracat sipariş miktarında aylık bazda %5,41 artış, yıllık bazda ise değişim olmadığı görülüyor. Sabit sermaye yatırım harcamaları aylık bazda %5,19 artarken yıllık bazda %2,82 azalmış durumda. Üretim hacmi ise aylık bazda %3,69 artarken, yıllık bazda %7,89’a gerilemiş. Genel gidişat kaleminde ise 11 puanlık (%13,06) düşüş dikkat çekici.
Reel sektör güven endeksi ve kapasite kullanım oranlarındaki düşüş ekonomide zayıflığın sürdüğüne işaret ediyor. Büyüme açısından öncü göstergelerden biri olan İktisadi Yönelim Anketinde (İYA) Kayıtlı Sipariş Endeksi de gelecek 3 aya ilişkin kayıtlı toplam siparişlerde ve ihracat siparişlerinde bu zayıf eğiliminin süreceğinin işaretlerini vermekte.
***
Gücünü nasıl kullanman, nasıl dengede kalman gerektiğini öğretir tahterevalli. Dünyayı yerinden oynatacak güce sahip olduğun duygusunu da verir, dan diye bırakılıp canının acıtıldığı duygusunu da...