Umami sözcüğünü ilk duyduğumda sondaki “mi" ile bana soru sorulduğunu düşünmüştüm bir an için ne yalan söyleyeyim. Sonra, “saçmala oğlum, ‘uma’ diye bir fiil yok” diyerek hızla toparlanıp, ortaokul-lise edebiyat derslerinin kabus cümlesi olan “şair burada ne demek istemiş?” aşamasına geçebilmiştim.
1908’de Kikunae Ikeda isimli bir Japon bilim adamı tarafından keşfediliyor umami. Keşfin esin kaynağı ise Japonların kombu denen ve su yosunundan yapılan çorbasının tarif edilemeyen lezzeti.
Acı, tatlı, ekşi ve tuzlu sözcükleri lezzeti tanımlamak için yetersiz olunca beşinci bir lezzet tanımı olarak yerini alıyor umami mutfaklarda. Nasıl tanımlanamayan uçan nesneler-UFO (Unidentified Flying Objects) sözcüğü ile tanımlanıyorsa naçizane, tanımlanamayan böylesi uçan lezzetler için de pekala UDO (Unidentified Delicious Objects) kullanılabilirmiş.
Şimdi umami, ekonomiye nasıl bağlanır diye merak ediyorsunuz değil mi? Hemen anlatayım.
Mart ayı Kapasite Kullanım Oranı (KKO) bir önceki aya göre %0,7 azalarak 74,9 olarak gerçekleşirken; geçen yılın aynı ayına göre artış %0,8 oldu. Mevsimsel etkilerden arındırılmış olarak bakıldığında da bir önceki aya göre değişim göstermezken, bir önceki yılın aynı dönemine göre ise %0,8 azalarak 74,6 değerini aldı.
Mal gruplarına göre kapasite kullanım oranlarına baktığımızda genele yayılmayan bir seyir görülüyor. ÖTV indirimi dayanıklı tüketim malları grubunda aylık bazda %2,4 artışa neden olmakla beraber ara malları ve yatırım malları grubunda aylık bazda sınırlı yükselişler olduğunu izlemekteyiz.
Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) ise bir önceki aya göre %2,7 artarak 108,1 olurken geçen yılın aynı dönemine göre artış %2,0 oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış RKGE ise bir önceki aya göre %0,2 artarak 106,7 geçen yılın aynı ayına göre artış %2,5 oldu. Geçen yılın ilk çeyreğinde 105,1, son çeyreğinde 105 ve yılın tamamında ise 105,2 olan RKGE ortalamasının 2017 ilk çeyrek ortalaması böylece 104,6 oldu.
Detaylarına baktığımızda ise gelecek 3 aya ilişkin ihracat sipariş miktarında aylık bazda %6 azalış dikkat çekici. Sabit sermaye yatırım harcamaları ise aylık bazda %3,2 artarken yıllık bazda %1,1 yükselmiş durumda. Üretim hacmi ise aylık bazda %1,2 gerilemeye, yıllık bazda %1,2 artışa işaret etmekte. İstihdam konusunda ise iyi sinyaller gelmekte. İstihdama ilişkin gelecek üç ayda teşviklerin de etkisiyle artış söz konusu. Genel gidişat ise sınırlı artışla 93,4’ten 93,7’ye yükselmiş durumda.
Büyüme açısından öncü göstergelerden biri olan İktisadi Yönelim Anketinde (İYA) Kayıtlı Sipariş Endeksi, gelecek 3 aya ilişkin kayıtlı toplam siparişlerde ve ihracat siparişlerinde bir önceki anket dönemine göre toparlanmanın devam ettiğini gösterse de ihracattaki kuvvetli seyrin hız kestiğine ilişkin işaretler vermekte.
Yani, bu verilere bakarak reel sektörün durumunu ne acı, ne tatlı, ne ekşi ne de tuzlu sözcükleri ile tanımlayabiliriz. Daha çok “umami” bir halde.