İsviçreli bilim insanları mı yaptı bu deneyi bilmiyorum ama profesyonel poker oyuncuları üzerinde yapılan deneylerde, güneş gözlüğü ile oynayan bir oyuncuya karşı, diğerlerinin kazanma ihtimalinin çok düşük olduğu görülmüş. Eliniz istediğiniz kadar iyi, yüzünüz istediğiniz kadar “poker surat” olsun karşınızdaki oyuncu güneş gözlüğü takıyorsa bittiniz.
Sebebini merak ettiniz değil mi?
Göz bebeklerimiz.
Göz bebeklerimiz heyecanlanınca büyüyor çünkü.
***
Dün açıklanan bütçe ve işsizlik rakamlarını görünce sanırım göz bebeklerim büyüdü ama heyecandan değil.
Ocak ayında işsizlik bir önceki aya göre 30 baz puan artarak %13,0 oldu. En son 2010 yılının Şubat ayında %13,5 ile işsizlik %13,0 üzerinde gerçekleşmişti. Bu aynı zamanda 2010 yılı Mart ayından beri gördüğümüz en yüksek rakam. Geçen yılın aynı döneminde bu rakam %11,1 düzeyindeydi. Geçen yılın aynı döneminde %13,0 olan Tarım Dışı İşsizlik de %15,2’ye yükselmiş durumda. Bu rakam da Mart 2010’dan beri gördüğümüz en yüksek gerçekleşme. İşgücüne katılım oranı ise önceki yılın aynı dönemine göre 0,8 puanlık artış göstererek %51,5 olarak gerçekleşti
Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı bir önceki aya göre 20 baz puan gerileyerek %11,80 olurken, geçen yılın aynı döneminde bu rakam %10,1 düzeyindeydi. Tarım dışı işsizlik de bir önceki aya göre 10 baz puan gerileyerek %14,1 oldu; geçen yılın aynı döneminde %12,1 düzeyinde gerçekleşmişti.
2016 yılında ortalaması 27.000 kişi olan mevsim etkilerinden arındırılmış tarım dışı istihdam verisi 2017 yılına 118.000 kişi ile pozitif bir başlangıç yapmış durumda. Mevsim etkisinden arındırılmış işgücüne katılım oranı ise %52,4’ten %52,5’e hafif yükselmiş durumda. Hizmetler sektörü tarım dışı istihdam verisinin ana belirleyicisi olmaya devam ederken 2016-2017 Ocak döneminde tarım dışı sektörlerde toplamda 320.000 kişinin istihdam edildiği görülüyor. Hizmetler sektöründe 381.000 kişilik istihdama karşılık, inşaat sektöründe 35.000 kişi, sanayi sektöründe ise 26.000 kişilik bir istihdam azalışı söz konusu.
Aylık bazda yaratılan 230.000 kişilik istihdamın 111.000 kişisi tarımda olurken; tarım dışı sektörlerden hizmet 96.000, inşaat 13.000 ve sanayinin 9.000 kişilik istihdam yarattığı görülüyor. Genç nüfusta işsizlik ise 2009 yılı Mart ayından sonraki (%24,8) en yüksek seviyeye çıkarak %24,5 oldu. Geçtiğimiz yıl bu rakamın ortalaması %19,6 düzeyindeydi.
2017 yılına işsizliğin yükselerek girdiğini görsek de açıklanan istihdam ve teşvik paketlerinin etkisiyle konjonktürel olarak işsizlikte düşüş eğiliminin başladığı bir döneme de girmiş bulunmaktayız. Diğer taraftan ekonomik büyümeye ilişkin ilk çeyrek için öncüleri olumlu sinyaller verse de özel sektörün yatırım iştahının az olması işsizlik açısından düşündürücü olmaya devam ediyor.
Bütçe ise kötü geleceğinin ilk sinyalini geçtiğimiz hafta açıklanan Hazine Nakit Gerçekleşmeleri’nde vermişti.
Nakit Gerçekleşmeleri incelendiğinde 2016 ilk çeyrekte 9,9 milyar TL açık veren nakit dengesinin, 22,5 milyar TL açık verdiğini görmüştük. Aynı dönemde 0,1 milyar TL açık veren faiz dışı nakit dengesinin de 8,6 milyar TL açığa yükseldiğini izlemiştik. Mart ayında özelleştirme ve fon gelirlerinden bir katkı gelmezken faiz ödemelerinin Ocak Mart dönemi için 15,7 milyar TL’den 18,3 milyar TL’ye çıktığını görmüştük.
Nitekim 2016 Mart ayında 6,5 milyar TL açık veren bütçe bu yılın aynı döneminde 19,5 milyar TL açık verdi. 2016 Ocak-Mart döneminde 0,04 milyar TL olan bütçe fazlasının bu dönemde 15 milyar TL açığa dönüştüğünü gördük. 0,1 milyar TL fazla veren faiz dışı dengenin ise 12,3 milyar TL açık verdiğini izliyoruz. 2016 ilk çeyreğinde 16,5 milyar TL fazla veren faiz dışı denge ise 3,9 milyar TL fazlaya gerilemiş durumda. Ocak ayında 22,0 milyar TL, Şubat’ta 31,3 milyar TL olan 12 aylık birikimli bütçe açığı Mart’ta 44,2 milyar TL’ye yükselirken Bütçe Açığı/GSYH oranı da bir önceki aya göre %1,2’den %1,7’ye çıkmış oldu (OVP Hedef: %1,9). Giderlerde en dikkat çeken artış %38 ile cari transferlerde olurken, bütçe giderlerindeki artış hızı %21,3 ile gelirlerdeki %9,9 artış hızının üzerinde gerçekleşti.
Bütçe gelir ve giderlerine reel olarak bakıldığında ise Mart ayında gelirler %12,8 azalırken giderlerin %12,4 artmış olduğu görülüyor.
Yurtiçi ekonomik aktivitedeki eğilimi takip ettiğimiz dâhilde alınan KDV bir önceki yıla göre %33,1 azalarak zayıflığın sürdüğüne işaret ederken, iç talebin seyri hakkında sinyal veren ÖTV gelirlerinde %13 artış söz konusu. Dış ticaretin seyri hakkında fikir veren ithalde alınan KDV’nin ise geçen yılın aynı dönemine göre %12,3 arttığı görülüyor.
Merkezi Yönetim Bütçe rakamları bir sürpriz içermediği gibi bütçede bozulmanın devam ettiğini söylüyor. Bütçe açığının GSYH oranının hızla yükselmesi ise önümüzdeki dönemde daha sıkı bir politikanın izlenebileceğini düşündürüyor.
***
Düşündürüyor dedim de, bir konu hakkında çok düşünüp kafa patlattığımızda büyüyen göz bebeklerimiz, karamsar olduğumuzda, olumsuz düşüncelere kapıldığımızda ise normale göre çok daha fazla küçülüyormuş.