Alman Wilhelm Rollman, aynı konuyu farklı açılardan gören biri kırmızı diğeri kontrast tonda (mavi ya da yeşil) iki fotoğrafı birleştirir ve 1950’li yıllara kadar 3 boyutlu sinemada yaygın olarak kullanılan görüntü tekniğini (anaglif) geliştirir. Kırmızı ve mavi filtrelere sahip böyle bir gözlük takıldığında kırmızı filtreden bakan göz görüntünün kırmızı tonlarını daha parlak, mavi tonlarını ise daha karanlık görür. Mavi filtreden bakan göz için durum ise tam tersidir. Böylece beyine aynı konunun farklı açılardaki görüntüleri giderken derinlik algısı yaratılır.
İşte bu teknolojiyi kullanarak bir izleyici topluluğuna 27 Eylül 1922’de bilet karşılığı gösterilen ilk 3 boyutlu film ise The Power of Love olmuş. Bugün bilinen bir kopyası bulunmayan bu filmin konusu bizim Yeşilçam melodramlarıyla yarışır. Bazı kaynaklar filmin trajik, bazıları ise mutlu sonu olduğunu yazıyor. Herkes kendi meşrebince görmüş sanırım.
***
Eylül ayında TÜFE, beklentilerin hafif altında yüzde 0,65 artarak yıllıkta yüzde 10,68’den yüzde 11,20’ye yükseldi.
Hizmetler grubu enflasyonu aylık bazda yüzde 1,04 artarak yüzde 9,40’tan yüzde 9,55’e yükselirken, mal grubu enflasyonu yüzde 0,48 artışla yıllıkta yüzde 11,26’dan yüzde 11,95’e yükseldi.
Mal grubunun alt detaylarına baktığımızda ise enerji grubunun bunda belirleyici olduğunu görmekteyiz. Enerji fiyatları aylıkta yüzde 1,29 artsa da yıllıkta yüzde 10,54’ten yüzde 9,68’e gerilemiş durumda.
Giyim grubu ise sadece manşet enflasyonun artışına tek başına 0,35 puan katkı yapmış olmakla kalmayıp çekirdek enflasyonun da yükselmesine neden olurken; manşeti düşürücü tek katkının ulaştırma grubundan geldiği görülüyor.
Asıl iyi haber ise işlenmemiş gıda fiyat enflasyonunda. Mevsimsel olarak fiyatların artmaya başladığı bu dönemde aylık bazda yüzde 1,34 gerileme kaydetmiş olması, Gıda Komitesi kararları etkili mi olmaya başladı, sorusunu akıllara getiriyor. Bunun cevabını önümüzdeki aylarda daha net alabileceğiz sanırım.
Bu noktada şu parantezi de açmakta yarar var.
Dünkü Resmi Gazete'de yayınlanan “Sebze ve Meyvelerin Toptan ve Perakende Ticaretinde Uyulması Gereken Standart Uygulamalara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Tebliğ” ürünlerin ambalajlanmasına, taşınmasına, depolanmasına ve perakende satışa sunulmasına ilişkin bir takım düzenlemeleri içermekte ve fire oranının azaltılmasını amaçlamakta.
Yukarıdaki soru ve bu tebliğ önümüzdeki dönemde enflasyonun gidişatını kestirmek açısından gıda fiyatlarının daha yakından takip edilmesi gerektiğini söylüyor.
Hizmet enflasyonunda ise ulaştırma hizmetlerindeki yüzde 2,02’lik artışın etkili olduğu görülüyor.
Gelelim işin en can sıkıcı tarafına.
Çekirdek enflasyon göstergelerinden özel kapsamlı TÜFE-C endeksi yüzde 10,23’ten yüzde 10,98’e çıkarak 2004 yılının Şubat ayından sonraki en yüksek düzeyini gördü.
2018’in başı ile beraber Nisan ayına kadar olan dönemde olumlu baz etkisi ile enflasyonda düşüş beklense de çekirdek enflasyondaki bozulma ve katılık bunu sınırlayacak en önemli konu olarak karşımızda durmakta. Küresel likidite koşullarında bir değişiklik olmadığı takdirde bu durum, Merkez Bankası’nın sıkı duruşunu beklenenden daha uzun süre korumasına neden olabilir. Kısa vadedeyse 26 Ekim'de gerçekleşecek olan Para Politikası Kurulu toplantısından bir politika değişikliği beklememek gerekiyor.
Yurt İçi Üretici Fiyatları (Y-ÜFE) ise Eylül’de hafif gerileyerek yüzde 16,28 oldu. Bu seviyelerden tekrar gerileyeceği konusundaysa tereddütlerim var. Nedeni ise bambaşka bir yerde, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın (GTB) Eylül ayı geçici dış ticaret verilerinde gizli. GTB verilerine göre ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,67 oranında artarak 11,849 milyar dolar, ithalat ise yüzde 30,67 oranında artarak 19,993 milyar dolar olmuştu. Rakamların detaylarında ara malı ithalatının yüzde 41,98 artmış olduğunu görmüştük. Bu, Eylül ayı sanayi üretiminin güçlü geleceğine işaret ederken, Y-ÜFE tarafında o kadar olumlu bir duruma işaret etmemekte. Ağustos rakamları, ara malı enflasyonunun hesaplanmaya başladığı 2007 yılından bu yana yüzde 23 ile en yüksek noktayı çıktığını gösteriyor. Kurun seyrini dikkate aldığımızda bu taraftan, TÜFE üzerine ciddi bir baskı gelebileceğini düşünmekteyim.
Anaglif teknolojiden bahsederken kırmızı filtreden bakarsanız mavi tonlarını, mavi filtreden bakarsanız kırmızı tonlarını karanlık gördüğünüzü söylemiştim. Derinlik algısını yakalamak istiyorsanız iki gözünüzle de bakmak gerekiyor. Öyle bakınca da geçen hafta açıklanan 2018-2020 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program’da (OVP) yüzde 6,5'den yüzde 9,5'e revize edilen 2017 yılsonu enflasyon beklentisinin çift hanelerde yılı kapatacağı görünüyor.