BBC’nin Mavi Gezegen belgeselinde kendisini yemeye çalışan köpek balığından nasıl kurtulduğunu gördükten sonra ahtapotlara bakışım tamamen değişmişti. Köpek balığının solungaçlarına kolunu sokarak hayvanı nefessiz bırakıp av olmaktan kurtulmakla kalmamış, kendine deniz kabuklarından zırh bile yapmıştı. Suda yaşayan bir canlı olsam ve ahtapot çıksa yoluma karşılık, tereddüt etmeden o dakikada evrimleşmeye karar verip hemen karaya çıkarım. O nedenle “banyoda seninle kavga etmek isteyen sarhoş bir ahtapot var” diye seslenince kızım, ensem hafiften ürpermedi desem yalan olur.
Hiçbirimiz bu tür benzetmeleri bilerek ve isteyerek yapmıyoruz. Beynimiz bir yapının tüm detaylarını algılamak yerine, onu kabaca da olsa tanıdığı bir şekle benzetip öyle görmeyi daha kolay bulduğu için böyle bir tercihte bulunuyor. Beynimizin şekilleri ve cisimleri birbirine, özellikle de tanıdığı şekillere ve cisimlere benzetmesine pareidolia deniyor.
Bir askıyı kavga etmek isteyen sarhoş bir ahtapota dönüştüren de bulutlara baktığımızda köpekler, tavşanlar gördüren de bu... Binlerce olası şekil arasından benzeyenleri ayırt etmekle kalmıyor, hayal gücümüzü çalıştırıp ilginç hikâyeler de anlattırıyor bize. İşin içinde algıda seçicilik olduğunu da söylemek gerekiyor. İlgimizi çekenlere odaklanmakla kalmayıp, ilgi çekici olmayan bir şeyi ilgi çekici olan bir diğer şeye benzetmeye çalışıyoruz.
***
Haftanın en ilgi çekici gündemi perşembe günü yapılacak olan Para Politikası Kurulundan çıkacak faiz kararı olsa da benim ilgim nedense TBMM’ye sunulan 2019 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanun teklifinde. Döviz kurlarında yaşanan son düşüşün ardından, ekonomik aktivitedeki yavaşlamanın belirginleşmesiyle beraber, TCMB’nin bu toplantıda beklemede kalacağını düşünmem de buna neden olmuş olabilir.
Bütçe Kanun Teklifinde ilgimi ilk gelirlerdeki değişim çekti. Bazı gelir kalemlerinde, 2019 yılı için öngörülen enflasyon rakamının (yüzde 15,9) üzerinde bir artış söz konusu. Genel Bütçe Gelirlerindeki artış yüzde 27,3 olarak hedeflenmiş.
Bu genel tablo içerisinde en çok dikkat çeken dayanıklı tüketim mallarından alınan ÖTV’deki yüzde 47,62’lik artış oldu. Sigara içenlere ise iyi haber var; tütün mamullerinden alınacak vergideki artış sadece yüzde 2,78 mesela.
Yeni Ekonomi Programında (YEP), 2018 yılında ithalat 234 milyar dolar olarak öngörülürken 2019 yılında bunun yüzde 3,4 artışla 244 milyar dolara çıkacağı yer almıştı. Bu öngörüden hareketle ithalde alınan KDV’deki yüzde 24,70’lik artış oldukça iyimser kalmış diyebiliriz. Kurumlar vergisi hedefindeki artış oranı da şirketler için zor bir senenin beklendiğinin işaretlerini veriyor.
Bütçe Kanun Teklifinde ilgimi çeken ikinci konu ise teklifin gerekçelerinde yer alan aşağıya alıntıladığım bölüm. Bu detayı, kamu bankalarına bir sermaye desteği geleceğinin habercisi olarak okuyorum.
YEP’deki 2019 öngörüleri aslında bayağı bir şey söylüyordu; Merkezi Yönetim Bütçe Kanun teklifi de unutmuş olanlara bunu tekrar hatırlatıyor.
Güzel bir hafta dileklerimle.