Gelin şöyle bir deney yapalım.
Sol gözünüzü elinizle kapatıp sağ gözünüzle aşağıdaki artı işaretine odaklanmanızı isteyeceğim.
Şimdi sol gözünüz bu şekilde kapalı, başınızı yavaş yavaş bilgisayar ekranına doğru yaklaştırmanızı isteyeceğim.
Belli bir mesafede sağdaki noktayı göremediğinizi fark ettiniz mi?
Unutmayın, bu sahnede “aman tanrım! göremiyorum, göremiyorum” diye bağıracaksınız.
Biraz daha yaklaşmaya devam ederseniz bu sefer de şu repliği söylemeniz gerekiyor:
“Görüyorum, görüyorum!”
***
Bilimsel açıklamasına gelecek olursak, dışarıdan gelen ışığın da yardımıyla görüntü retinanada tekrar oluşturuluyor ve retinadaki ışık algılayıcı (fotoreseptör) optik sinir hücreler aracılığıyla beynimize gönderiliyor. İşte bu optik sinirlerin çıktığı yerde ışık algılayıcılar bulunmadığından dış dünyanın retina üzerinde oluşan imgesinin ortasında görmeyen bir bölge var.
Tam da o “kör nokta”da bulunduğunuz anda “aman tanrım, göremiyorum, göremiyorum” diye bağırdınız.
Beş duyumuz çevremizdeki değişiklikleri algılayıp fark ederek, beynimize sinyaller gönderirken, gönderilen verinin sıklığına göre beynimiz tarafından yorumlanmakta. Dış dünyadaki çok az değişkene tepki verebilen duyu algılayıcılarımız, az miktarda bilgiyi de olduğu gibi gönderememekte ve biyolojik sistemimizin sınırlılıklarından dolayı dönüştürme ve çarpıtma kaçınılmaz olmakta.
***
Darbe girişiminin ardından 18 Temmuz’da Moody's, Türkiye'nin Türkiye’nin kredi notunu ve not görünümünü “negatif” izlemeye almış; kredi notuna ilişkin incelemenin 1-3 ay içerisinde tamamlanacağını belirtmiş, ki bu 90 gün olarak dikkate alınmıştı; darbe girişimi ve sonrasında yaşanan gelişmelerin orta vadedeki sonuçlarını izleyeceğini kaydetmişti. Darbe girişiminin Türkiye'deki zorlukları alevlendireceğini söyleyerek, darbenin orta vadeli etkilerini Türkiye'nin politika yapıcı kurumlarını ve iş ortamını; olası şokları absorbe edecek dış tamponları, Türkiye'nin yüksek derecede bağlı olduğu zarar görmüş yatırımcı beklentisini ve büyüme beklentilerini etkileyebileceğini vurgulamıştı. Yapacağı değerlendirmelerin siyasi krizlerin yükselmesiyle beraber büyümeye ilişkin beklentiler, ekonomik reform programının ilerleme ihtimali ve ülkenin dış pozisyonuyla ilgili olacağını da belirtmişti.
Bu açıklamalar, bir gözümüzü kapatıp + işaretine odaklandığımız ilk ana denk geliyor.
21 Eylül‘de, 15 Temmuz başarısız darbe girişiminin Türkiye ekonomisi üzerinde yarattığı şokun büyük ölçüde kaybolduğunu belirtti Moody’s.
Bu da kör noktada bulunduğumuz ya da noktayı göremediğimiz ana denk geliyor.
23 Eylül Cuma akşamı yaptığı açıklama ile Moody's, Türkiye'nin kredi notunu yatırım yapılabilir seviye olan "Baa3"ten 1 basamak aşağı "Ba1" seviyesine düşürürken not görünümünü "durağan" olarak belirledi. Not indirimine gerekçe olarak Türkiye'nin yüksek boyutlu dış finansman ihtiyacına bağlı risklerdeki artış ile daha önce destekleyici olan borçlanma temellerinde, özellikle de büyüme ve kurumsal sağlamlıktaki zayıflama gösterildi.
Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek’in, "Rating kuruluşlarına vereceğimiz en iyi cevap yapısal reformları daha da hızlandırmak, mali disiplini korumaktır. Durmak yok reformlara devam" değerlendirmesi ise “görüyorum, görüyorum!” dediğimiz an oldu.
***
Hatırlanacaktır, JP Morgan, Türkiye'nin Fitch ve Moodys'ten aldığı yatırım yapılabilir seviyesindeki BBB-/Baa3 kredi notunun kaybedilmesi halinde yatırımcıların 10 milyar dolar tutarında Türk devlet ve şirket tahvili satışı yapabileceklerini belirtmişti. Küresel fonlar en az 2 kredi derecelendirme kuruluşundan yatırım yapılabilir not istiyor. Türkiye'nin ülke notunun en az 2 büyük kredi derecelendirme kuruluşu tarafından yatırım yapılabilir seviyede değerlendirilmesi, Türkiye tahvillerinin, görece daha muhafazakar fonlar tarafından alınabilmesi anlamına geliyor.
Her ne kadar ekonomik veri trafiği açısında sakin görünse de Moody’s’in not indiriminin etkisiyle Dolar TL kurunda, Borsa İstanbul’da ve faizlerde sert hareketler göreceğimiz bir hafta bizi beklemekte. Reel Kesim Güven Endeksi, İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı ile Ağustos ayı Dış Ticaret İstatistikleri yakından takip edilecek veriler olacak.
İyi bir hafta dileklerimle.