Ne zaman bir anket ya da veri seti görsem, istatistikçilerin kafalarına göre ortalama alma sevdasını anlatan şu fıkra gelir aklıma:
Ava çıkan üç istatistikçi ormanda dolaşırken bir yaban domuzu görürler. İlk ateş eden istatistikçinin attığı kurşun üstten ıska geçer. İkinci istatistikçi ateş ettiğinde, onun da kurşunu bu sefer alttan ıska geçer. Üçüncü istatistikçi bir zafer nidası atar:
Vurduk onu!
Merkez Bankası’nın Banka Kredileri Eğilim Anketi ise bu konuda bir istisna. Büyümenin finansmanında önemli bir faktör olan banka kredilerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla üçer aylık dönemler itibarıyla hazırlanan anket ile kredi arzını etkileyen koşullarda gerçekleşen ve gerçekleşmesi beklenen değişimler; bu değişimlerde rolü olduğu düşünülen faktörler ve kredi talebi izleniyor.
İşletmelerle İlgili kredilere ilişkin 5 sorunun bulunduğu ilk bölüm, bireysel kredilere yönelik 15 sorudan oluşan ikinci bölüm ve fonlama koşullarına ilişkin iki sorunun olduğu üçüncü bölümden benim ilgimi en çok işletmelere yönelik olan kısım çekmekte.
Nisan-Haziran 2017 dönemi itibarıyla bankaların ikinci çeyrekte işletmelere kullandırdıkları kredilere uygulanan standartları gevşettiği görülüyor ilk. Bunu etkileyen faktörlerin ise diğer bankaların rekabeti, genel ekonomik faaliyetlere ilişkin beklentiler, endüstri ya da firmalara ilişkin görünüm, talep edilen teminatlara ilişkin riskler, sermaye yeterliliği ile ilgili kısıtlar ve piyasa finansmanı kaynaklı rekabet olduğu görülüyor. Üçüncü çeyrek için ise işletme kredilerinde standartların bir miktar sıkılaşacağı bekleniyor. (Grafik 1)
Grafik 1. Standartlarda Değişim Bildiren Bankaların Net Yüzde Oranları
(>0= Gevşetme; <0= Sıkılaştırma), (Gerçekleşme (G), Beklenti (B))
Kredi talebi açısından bakıldığında, önceki iki çeyrekte azalış gösteren işletmelerin kredi taleplerinin, ikinci çeyrekte önemli bir artış gösterdiği görülüyor. Küçük ve orta ölçekli işletmelere verilen kredi taleplerindeki artış sürerken, bir önceki çeyrekte azalış gösteren büyük işletmelere verilen kredi talepleri artış gösterirken benzer durum kısa ve uzun vadeli kredi taleplerinde de söz konusu. TL kredi talebi ciddi oranda artarken, yabancı para cinsinden açılan kredilerin talebi ise azalmaya devam etmiş. Üçüncü çeyreğe ilişkin olarak işletmelere kullandırılan kredilerde talebin artması bekleniyor.(Grafik 2)
Grafik 2. Kredi Taleplerinde Değişim Bildiren Bankaların Net Yüzde Oranları
(>0= Artış; <0= Azalış)
İşletmelere verilen kredilerde borcun yeniden yapılandırılması, stok artırımı ve işletme sermayesi, iç finansman, birleşmeler/satın almalar ve yeniden yapılanma, banka dışı mali kesimden alınan krediler, borçlanmak için menkul kıymet ihracı, hisse senedi ihracı ve satıcıların peşin alımlarda uyguladığı iskonto ve kolaylıklar talebi artırıcı yönde etkileyen faktörler olduğu görülüyor. Ve bu anketin en düşündürücü kısmı, talebi azaltıcı yönde etkileyen tek faktörün sabit yatırımlar olması. (Grafik 3).
Grafik 3. 2017-II Döneminde Kredi Talebini Etkileyen Faktörler (Net Değişim Yüzdeleri)
(>0; Artırıcı Etki; <0;Azaltıcı Etki)
İşletmelere kullandırılan kredilere uygulanan kredi koşul ve kurallarına bakıldığında bankaların sadece ortalama krediler üzerindeki kar marjlarını kısarak gevşetmekle kalmadığı, teminat ihtiyacını, kredi ya da kredi limiti büyüklüğünü, faiz dışında alınan ücret ve komisyonlar ile vadeyi gevşettikleri de görülüyor. Riskli krediler üzerindeki kar marjları ise artırılarak sıkılaştırılmış.
Bankaların fon sağlama imkânlarının gelişimi incelendiğindeyse, yılın ikinci çeyreğinde yurt içi fonlama koşulları sıkılaşmaya devam ederken, yurt dışı fonlama koşullarının gevşediği görülüyor. Üçüncü çeyreğe ilişkin olarak bankaların beklentileri, yurt içi fonlama koşullarının bir miktar gevşeyeceği, yurt dışı fonlama koşullarının da sıkılaşacağı yönünde. (Grafik 4)
Grafik 4. Fonlama Koşullarında Değişim Bildiren Bankaların Net Yüzde Oranları
(>0= Gevşeme; <0= Sıkılaşma)
Sonuç olarak bütün bunlar, bir anlamda Kredi Garanti Fonu üzerinden kullandırılan kredilerin seyri ve nerelere kullandırıldığı hakkında bizlere önemli ipuçları vermekte.
***
Huzur, mutluluk ve sağlık içinde geçireceğimiz güzel bir Kurban Bayramı dileklerimle.